ТББ: Ашгийн бус байгууллагын тухай хуулийн төслийг засварлах шаардлагатай

Авлигын эсрэг “Шилэн нам” түншлэл болон “Транспэрэнси интернэшнл Монгол” ТББ хамтран "Улс төрийн намын болон иргэний нийгмийн байгууллагын хууль эрх зүйн орчинд тулгамдаж буй асуудлууд" хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Тус хэлэлцүүлэгт УИХ-ын гишүүн, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны  дарга С.Бямбацогт, УИХ-ын гишүүн А.Ундраа, Ц.Мөнх-Оргил нар  болон бусад холбогдох байгууллагуудын төлөөлөл оролцож, улс төрийн намууд, иргэний нийгмийн байгуулллагуудын тулгамдаж буй асуудлын талаар хэлэлцэж, харилцан мэдээлэл солилцлоо. 

Энэхүү хэлэлцүүлэгт МЭХ-ны Ерөнхийлөгч Б.Оюунгэрэл оролцсон бөгөөд тэрээр "Одоо боловсруулагдаж буй Ашгийн бус байгууллагын тухай хуулийн төсөлд учир дутагдалтай зүйл нэлээд байгаа харагдлаа. Хууль зүйн яамнаас гаргасан судалгаагаар 2018 оны 12 сарын байдлаар 19400 ТББ байна. Харин 2019 оны эхний 6 сарын байдлаар тус тоо 21 мянга болж өсч, хагас жилийн хугацаанд мянга гаруй ТББ нэмэгдсэн байна. Орон нутагт томилолтоор ажиллахад нэг анзаарсан зүйл нь эрх мэдэлтэй даргын эргэн тойронд ТББ-ууд байгуулагддаг. Энэ мөнгө угаах хэрэгсэл болсон байна. Яг үнэндээ Засгийн эрхийг хэн барина, тэдний эргэн тойрон дахь ТББ-ууд хөгжиж байна. Гэтэл олон жил тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж буй туршлагатай байгууллагууд нь олон улсын төсөл хөтөлбөрөөр л амь зууж байна. Тиймээс иргэний нийгмийн байгууллага гэж юу юм бэ?, ямар үзэл баримтлалтай байх ёстой гэдгийг нь тодорхой болгомоор байна. Мөн төрөөс хянах тухай бус яаж дэмжиж ажиллахыг нь нарийн оруулмаар байна. Мөн татварын бодлогод иргэний нийгмийн байгууллагыг НӨАТ-аас чөлөөлөх, мөн үл хөдлөх хөрөнгөтэй холбоотой татварын асуудал, хүн амын орлогын албан татвар зэргийг анхаарч харах шаардлагатай байна. Ашгийн бус холбоо атал эргээд компани шиг бүх татварыг төлж байна. Компаниуд ТББ-д хандив өгөхдөө олон улсын жишгийн дагуу хөнгөлөлт үзүүлдэг байх, мэргэжлийн холбоод нэрээр давуу эрх олгож байгааг хязгаарлах хэрэгтэй байна. Мэргэжлийн гэдгийг ямар цаг хугацаа, юугаар үнэлж, тогтоож байна вэ. Өнөөдөр ТББ байгуулаад маргааш танил талаасаа төсөл авч байгаа тохиолдлууд гардаг. Түүнчлэн хууль хоорондын уялдаа холбоо муу байгааг онцолж хараасай" хэмээн саналаа хэлсэн юм. 

УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнх-Оргил иргэний нийгмийн байгууллагууд хамтарч өөрсдийнхөө эрхийг хамгаалах хуулийн төсөлд дорвитой санал, бүр болохгүй бол хуулийн төсөл ч гэсэн боловсруулах хэрэгтэй. Тус хуулийн төслийг Засгийн газарт өргөн баривал миний бие ахлан ажиллах сонирхолтой байгаа гэдгээ хэлэлцүүлгийн үеэр онцолсон. 

Мөн энэ үеэр ТББ-ын зүгээс Хууль зүйн яамнаас санаачлан боловсруулсан Ашгийн бус байгууллагын тухай хуулийн төслийг засварлах шаардлагатай. Учир нь тус хуулийн төсөл нь ТББ-ыг төрөөс хараат болгох эрсдэлд хүргэх, санхүүгийн эх үүсвэрийг  хязгаарлах гэхчлэн иргэдийн эвлэлдэн нэгдэх үндсэн эрхийг хангаж чадахгүй байна гэж үзэн тус хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барихыг дэмжихгүй байна хэмээн байр сууриа илэрхийллээ.

Харин "Шилэн нам санаачилга"-ын түншлэгч байгууллагууд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн 2 дугаар хэлэлцүүлгийн үеэр хуулийн төслийн 19.2 дахь хэсэгт "Намыг Монгол Улсын сонгуулийн эрх бүхий иргэдийн нэг хувиас доошгүй тооны иргэн эвлэлдэн нэгдэж байгуулна" гэсэн саналыг хэлэлцэж дэмжсэн"-ийг эсэргүүцэж байна. Монгол Улс хүний эрх, эрх чөлөөг хүндэтгэсэн ардчилсан орон болохын хувьд цаашид улс төрийн намтай холбоотой эрх зүйн шинэтгэлийг хийхдээ "Улс төрийн намын эрх зүйн Венецийн удирдамж"-ийн зарчмуудыг баримтлахыг шаардаж байна" хэмээн УИХ-ын гишүүдэд шаардлага өргөн барьсан юм. 

---